Ποια είναι η σύγκρουση των πολιτισμών;
Η ιστορία του κόσμου είναι γεμάτη με εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις. Εντούτοις, δεν είναι δυνατόν να ονομάζεται κάθε ένας από αυτούς τους πολέμους μια «σύγκρουση του πολιτισμού».
Η σύγκρουση του πολιτισμού ήταν ένα βιβλίο του 1996 που γράφτηκε από τον αμερικανικό πολιτικό επιστήμονα Samuel Huntington. Εν συντομία, το βιβλίο αναφέρει ότι οι θρησκευτικές και πολιτισμικές διαφορές θα αποτελέσουν το βασικό σημείο εκκίνησης των συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών ομάδων του κόσμου μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Το βιβλίο κατηγορεί ειδικότερα τον ισλαμικό εξτρεμισμό ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ειρήνη του κόσμου.
Αυτή η θεωρία ήταν πολύ αμφισβητούμενη από την έναρξή της. Μια περίληψη της θεωρίας και των κύριων κριτικών της είναι διαθέσιμες παρακάτω.
Τι είναι ένας πολιτισμός;
Υπάρχουν πολλοί τύποι πολιτισμών που βρέθηκαν σε όλο τον κόσμο - ωστόσο, η "δυτική" κουλτούρα και ο ισλαμικός πολιτισμός έχουν χαρακτηριστεί ως δύο από τους πιο συναφείς. Γενικά, ο δυτικός κόσμος περιλαμβάνει την Ευρώπη και άλλα μέρη που οι Ευρωπαίοι είχαν εγκατασταθεί στο παρελθόν, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Αμερική, ενώ ο ισλαμικός κόσμος επικεντρώνεται κυρίως στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Στο βιβλίο του, ο Χάντινγκτον έδωσε μεγάλη προσοχή σε αυτούς τους δύο κόσμους και περιέγραψε εκτενώς τους εξηγώντας πώς οι δύο θα μπορούσαν να προκαλέσουν συγκρούσεις στον κόσμο.
Γιατί οι συγκρούσεις των πολιτισμών;
Ο Samuel Huntington πίστευε ότι υπήρχαν πτυχές τόσο της ισλαμικής όσο και της χριστιανικής (δυτικής) κουλτούρας που προορίζονταν να συγκρούονται μεταξύ τους. Αυτό οφείλεται κυρίως στη φύση των θρησκειών "όλα ή τίποτα", οι οπαδοί πιστεύουν ότι μόνο η πίστη τους είναι η σωστή και να την χρησιμοποιήσει για να δικαιολογήσει πράξεις που θα μπορούσαν να γίνουν ακόμη και βίαιες.
Ο Huntington πίστευε επίσης ότι οι πολιτισμοί συγκρούονται επειδή διαχωρίζονται μεταξύ τους από τη γλώσσα, την παράδοση, τον πολιτισμό, την ιστορία και τη θρησκεία. Όσον αφορά τη σύγκρουση μεταξύ του Χριστιανισμού και του Ισλάμ, ο Huntington τόνισε ότι η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη επειδή οι δύο κύριες θρησκείες (το Ισλάμ και ο Χριστιανισμός) συνεχίζουν να ισχυρίζονται ότι είναι "μόνο αληθινή θρησκεία" στον κόσμο. Επιπλέον, ο Huntington ισχυρίστηκε ότι ενώ ο κόσμος συρρικνώνεται με την παγκοσμιοποίηση, οι αλληλεπιδράσεις σε όλο τον κόσμο αυξάνονται εντείνοντας αυτό που ο Huntington ονομάζει «πολιτισμική συνείδηση»: την τεχνογνωσία των διαφορών μεταξύ κοινών και πολιτισμών μέσα στον πολιτισμό.
Πώς μπορεί να αποφευχθεί μια σύγκρουση πολιτισμών;
Ο Samuel Huntington πρότεινε τρεις τύπους γενικών δράσεων που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο μη δυτικός πολιτισμός ως απάντηση στις χώρες της δυτικής περιοχής. Το ένα είναι ότι οι μη δυτικές χώρες μπορούν να προσπαθήσουν να επιτύχουν απομόνωση, ώστε να διατηρήσουν τις αξίες τους και να προστατευθούν από την εισβολή από τη δύση. Δεύτερον, οι μη δυτικές χώρες θα μπορούσαν να δεχτούν και να είναι μέρος των δυτικών αξιών.
Επιπλέον, μέσω ενός οικονομικού μετασχηματισμού, χώρες εκτός του δυτικού κόσμου μπορούν να προσπαθήσουν να εξισορροπήσουν τη δυτική εξουσία. Ενώ διατηρούν ακόμη τις αξίες τους, μπορούν να συνεργαστούν με άλλες μη δυτικές χώρες για να καταλήξουν σε στρατιωτική δύναμη και οικονομική συνεργασία. Ο Χάντινγκτον πίστευε ότι η συσσώρευση της δύναμης των μη δυτικών πολιτισμών και η τοποθέτησή τους θα μπορούσε να ωθήσει τη δύση να καλλιεργήσει μια καλύτερη τεχνογνωσία των θεμελιωδών στοιχείων του πολιτισμού πίσω από άλλους πολιτισμούς. Από αυτή την άποψη, ο δυτικός πολιτισμός θα σταματήσει να θεωρείται "καθολικός", καθώς διαφορετικοί πολιτισμοί θα είναι σε θέση να συνυπάρξουν και να συναντηθούν για να διαμορφώσουν τον μελλοντικό κόσμο.
Κρίση της σύγκρουσης των πολιτισμών
Η σύγκρουση των πολιτισμών έχει συγκεντρώσει πολλές επικρίσεις. Η καταγγελία της σύγκρουσης του πολιτισμού από διαφορετικά άτομα μπορεί να οργανωθεί σε τρεις υποτομείς: ηθικές, μεθοδολογικές και επιστημολογικές κριτικές.
Επιστημολογική κριτική
Αυτή η κριτική καταδικάζει τη σύγκρουση των πολιτισμών για την ελιτιστική, ρεαλιστική και ανατολιτική προοπτική της. Αυτή η κριτική κλονίζει την παραδοχή της επίμονης πιθανότητας του πολέμου μεταξύ των πολιτισμών, που λέει ότι δείχνει έναν φόβο που είναι ενσωματωμένος στον πολιτικό ρεαλισμό.
Η κριτική επίσης επισημαίνει πως η γλώσσα του "εαυτού" και του "μας" είναι βαθιά ριζωμένη στη διατριβή του Χάντιγκτον, δημιουργώντας μια αίσθηση ετερότητας που μπορεί να ανοίξει την πόρτα σε προκαταλήψεις.
Μεθοδολογική κριτική
Αυτή η κριτική δηλώνει ότι ο Huntington παραμελεί να εξετάσει την εσωτερική δυναμική και τις μυριάδες περιπλοκές του Ισλάμ, καθώς και τον μουσουλμανικό κόσμο γενικότερα. Αυτή η κριτική δηλώνει ότι η θεωρία των συγκρούσεων των πολιτισμών είναι μια υπερπαραγωγή και είναι επιλεκτική.
Ηθική κριτική
Η ηθική κριτική κατακρίνει την ανήθικη σημασία ολόκληρης της διατριβής. Υποστηρίζει ότι η σύγκρουση του πολιτισμού είναι μια αποφασισμένη διατριβή που βοηθάει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δεν βοηθά στην πρόβλεψη παγκόσμιων συγκρούσεων.
